صنایع و معادن: آب یکی از محورهای حیاتی اقتصاد جهانی است. حدود ۲۰ درصد برداشت آب جهان مربوط به صنایع است و پیش‌بینی می‌شود تقاضای آب صنعتی تا سال ۲۰۵۰ تا ۳۰ درصد افزایش یابد. برآورد WWF نشان می‌دهد ارزش اقتصادی اکوسیستم‌های آبی در سطح جهان حدود ۵۸ هزار میلیارد دلار یعنی معادل حدود 60 درصد GDP جهانی است،اما تخریب تالاب‌ها و منابع آبی می‌تواند زیان مشابهی را به کشورها تحمیل کند. همچنین طبق داده‌های Statista، خسارت احتمالی آب در بخش تولید تا سال ۲۰۵۰ بیش از 4.2 تریلیون دلار می‌شود.
فشار بر صنایع: چالش جدی در ایران
در ایران، بحران آب تشدید شده است. بیش از ۲۸ میلیون نفر در مناطق با تنش شدید آب زندگی می‌کنند، و گستره‌ای از استان‌های مرکزی کشور به‌ویژه مناطقی که صنایع بزرگ قرار دارند با کمبود شدید منابع آب مواجه هستند.
در حوزه کشاورزی که حدود ۹۰ درصد مصرف آب کشور را در بر می‌گیرد، بازده آبدهی حدود ۳۳ درصد است و کاهش بارش تا ۴۵ درصد، بخش بزرگی از تولیدات را تهدید کرده است.
صنایع پُرآب مانند فولاد و پتروشیمی با محدودیت جدی تأمین آب مواجه شده‌اند. طبق منابع موثق، کمبود آب باعث توقف یا کاهش تولید برخی صنایع بزرگ و از دست رفتن میلیاردها دلار ظرفیت تولید شده؛ برای نمونه، کاهش تولید در صنایع فولاد ناشی از کم‌آبی به زیان قابل‌توجه برای اقتصاد منجر شده است.
وضع جهان؛ از اروپا تا خلیج فارس
در سطح جهانی، بانک مرکزی اروپا هشدار داده خشکسالی می‌تواند تا ۱۵درصد تولید صنعتی در منطقه یورو به ویژه در صنایع ساخت‌وساز، تولید و معدن را مختل کند. کشورهای حوزه خلیج فارس نیز پس از جهش اقتصادی، در معرض تنش آبی شدید قرار دارند و برای تداوم رشد، به سیستم‌های مدیریت یکپارچه، فناوری نمک‌زدایی و همکاری منطقه‌ای نیاز دارند.
هزینه آبی؛ تأثیر بر تولید و اشتغال
با کاهش منابع آب، شرکت‌ها با هزینه‌های بیشتر در تأمین و بازیافت آب روبه‌رو شده‌اند. در اروپا و آسیا، برخی کارخانه‌ها به دلیل محدودیت آب مجبور به کاهش فعالیت شده‌اند. در ایران، دولت هشدار داده مراجعه گسترده به سوخت و انرژی ارزان‌قیمت موجب افزایش مصرف آب و فشار مضاعف بر شبکه تأمین انرژی شده است.
مدیریت منابع؛ راهکارها و تجربه‌های جهانی
جهانیان در حال حرکت به سوی مصرف هوشمند آب هستند. کشورها و شرکت‌ها در حال بومی‌سازی مدل‌هایی شامل بازیافت، استفاده مجدد و فناوری‌های کم‌مصرف هستند. دیجیتال‌سازی شبکه‌های انتقال آب، استفاده از سنسور برای نشت‌گیری و سیاست‌های قیمت‌گذاری مبتنی بر مصرف از جمله روندهایی هستند که بهره‌وری را ارتقا می‌دهند.
در ایران، پروژه‌های بزرگ انتقال آب بین حوضه‌ای مانند انتقال آب به مناطق مرکزی از جنوب و شمال کشور منجر به کاهش منابع در مناطق صادرکننده آب شدند. این سیاست‌ها نه‌تنها زیست‌محیطی ناپایدارند، بلکه اعتراضات اجتماعی گسترده‌ای را در مناطق محروم رقم زده‌اند.
پیشنهادهایی برای آینده پایدار
توسعه بازیافت و استفاده مجدد صنعتی: صنایع بزرگ به‌ویژه در فولاد، انرژی و پتروشیمی باید از تکنولوژی تصفیه و بازچرخش آب بهره‌مند شوند تا وابستگی به آب تازه کاهش یابد.
اصلاح نظام قیمت‌گذاری آب در کشاورزی: تنظیم تعرفه براساس مصرف واقعی و بازدهی می‌تواند از هدررفت جلوگیری کند و فشار را کاهش دهد.
سرمایه‌گذاری در آب شیرین‌کن و انرژی تجدیدپذیر: مناطق ساحلی ایران می‌توانند با احداث تاسیسات نمک‌زدایی و استفاده از انرژی خورشیدی، منابع پایداراتری برای صنایع ایجاد کنند.
بهبود استانداردهای حکمرانی آب: کاهش تمرکز مدیریت از مرکزگرایی به رویکرد مشارکتی منطقه‌ای، به‌ویژه در استان‌هایی چون خوزستان، مکلف‌کننده است.
بدین ترتیب، اقتصاد آب همچنان به‌عنوان زیرساخت استراتژیک در جهان و ایران اهمیت دارد. بحران آب به‌ویژه برای صنایع وابسته سبب کاهش تولید، افزایش هزینه و ناپایداری اقتصادی شده است.
بدون تحول در مدیریت منابع، اصلاح ساختار قیمت‌گذاری و به‌کارگیری فناوری‌های جدید، این مشکل تنها تشدید خواهد یافت. برای نجات صنایع و تضمین امنیت اقتصادی کشور، باید آب را از کالای رایگان به منبعی استراتژیک تبدیل کرد.
