بازار سرمایه ایران زیر سایه ریسکهای ژئوسیاسی و مقررات متغیر بورس
صنایع و معادن: بازار سرمایه ایران زیر سایه ریسکهای ژئوسیاسی، تغییرات ناگهانی مقررات و کمعمقی نقدشوندگی، نوسانهایی کمسابقه را تجربه میکند. افتوخیز تند شاخص کل پس از تعطیلیهای اضطراری و بازگشایی، خروج پول حقیقی و خبرهای متناقض از بستههای حمایتی، تصویری از بازاری حساس ساخته است.
سیگنالهای تقویم
پس از رخدادهای نظامی و تعطیلی چندروزه معاملات، بازگشایی با سقوطها و ریزش دهها هزار واحدی شاخص کل همراه شد؛ روزهایی که گزارشهای رسانهای از خروج میلیاردها تومان نقدینگی و قفل صفهای فروش خبر دادند. در هفتههای بعد، تزریق منابع صندوق تثبیت و بستههای جدید سازمان بورس، تب بورس ضرباهنگ اُفت را کند کرد؛ هرچند نوسان روزانه شاخص چشمگیر بود و رشدهای جهشی مقطعی ثبت شد.
قفسهای ناپیدا
دامنه نوسان روزانه نمادها در ایران محدود است و مکانیزمهای توقف خودکار، افت یا رشد شدید را در قابهای چند درصدی نگه میدارند. این قفس قیمتی، شیب ریزش را کند میکند اما ریسک نقدشوندگی را بالا میبرد و تشکیل صفهای طولانی خرید و فروش را تشدید میکند. نتیجه، جابهجایی نوسان از بطن قیمت به زمان و شکل جریان سفارش است و شوکهای اطلاعاتی به جای تخلیه سریع، به روزهای بعد سرریز میشود.
آنسوی اقیانوس
در آمریکا، سازوکار مدارشکنهای بازار و قاعده لیمیتآپ لیمیتداون با آستانههای ۷، ۱۳ و ۲۰ درصد برای شاخص کل و باندهای پویا برای سهمها عمل میکند. توقفها کوتاه و متناسب با ضربان قیمتاند و عمق ابزارها از آپشن تا ETF ضربهگیر شوک است. شاخص ویآیایکس به عنوان دماسنج انتظارات نوسان، پنجرهای لحظهای برای مدیریت ریسک میگشاید. نتیجه این معماری، تخلیه سریع شوک و بازگشت تدریجی نقدشوندگی است.
نسخههای محتمل
برای ایران، مسیر کاهش نوسان از اصلاحات خرد اما اثرگذار میگذرد: بازنگری علمی دامنه نوسان و قواعد توقف، تسهیل فروش تعهدی و ابزارهای پوشش ریسک، ارتقای افشای لحظهای دادههای حاکمیتی، تقویت بازارگردانی مبتنی بر الگوریتم و شفافسازی نقش صندوقهای تثبیت. در کنار آن، تنوع صندوقهای قابل معامله و ارتقای پیوستگی داده و مقررات، امکان مدیریت شوک را بالا میبرد.
قیمتِ خبر
بورس تهران در ۲۰۲۵ بارها میان کانالهای دو تا سه میلیون واحدی نوسان کرده است. گزارشهای روزانه از ریزش یا رشد دهها هزار واحدی و همچنین اعلام تزریق چند صد میلیون دلار معادل ریالی از سوی نهادهای تثبیتی، نشانههایی از حساسیت بازار به اخبار و کمعمقی طرف تقاضا ارائه کرده است. همزمان دادههای پلتفرمهای بینالمللی نیز از حرکت رفتوبرگشتی شاخص و وابستگی جهت به تیترهای سیاسی حکایت دارند.
ریسکهای خاموش
در کنار شوکهای ژئوسیاسی، تغییرات خلقالساعه در مقررات، ابهام در سیاستهای ارزی و محدودیت دسترسی سرمایهگذاران خارجی به ابزارهای پوشش ریسک، دامنه نوسان موثر را گسترش میدهد. تجربه بازارهای پیشرو نشان میدهد که ثبات مقرراتی، شفافیت جریان سفارش، نظارت لحظهای الگوریتمی و سازوکارهای روشن توقف، میتواند انرژی نوسان را به جای آسیبزدن به اعتماد، به کشف قیمت کاراتر بدل کند.
نقشه راه کوتاه
اگر هدف مهار نوسان مخرب باشد نه حذف نوسان، آنگاه ترکیب سیاستی کارآمد چنین است: دامنه شناور مبتنی بر نقدشوندگی، توقفهای زمانمحور کوتاه، تسویه و پایاپای پرسرعت، ابزارهای هج در دسترس عموم، و گزارشدهی برخط از مداخلات حمایتی. فاصله ایران با این الگو زیاد نیست، اما نیازمند عزم برای پیادهسازی تدریجی با آزمایش میدانی و ارزیابی اثر است و پایدار.
نماهای جهانی
در بازارهای پیشرو، تسویه لحظهای تیپلاسوان، دسترسی به داده سطح۲، و حضور بازارسازهای ، اصطکاک معاملاتی را کم کرده است؛ مزیتی که در شوکهای ژئوسیاسی نقش ضربهگیر دارد.
