ناترازی برق، اختلاف بین تولید و مصرف انرژی الکتریکی، به یکی از چالش‌های اصلی صنایع ایران تبدیل شده است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ناترازی برق در تابستان 1403 به 17 تا 19.7 هزار مگاوات رسید، در حالی که پیک تقاضا با رشد 9 درصدی به 79,800 مگاوات افزایش یافت.
این کسری، به‌ویژه در ایام اوج مصرف، خسارات اقتصادی سنگینی به صنایع تحمیل کرده است. یکی از نمایندگان مجلس اعلام کرد که قطعی برق سالانه 5 میلیارد دلار به صنایع خسارت وارد می‌کند، در حالی که تولید برق ایران در سال 2023 تنها 367,433 گیگاوات‌ساعت بود.
صنایع انرژی‌بر، مانند فولاد و سیمان، بیشترین آسیب را متحمل شده‌اند. به گفته حمیدرضا صالحی، رئیس کنفدراسیون صادرات انرژی، تأخیر در پروژه‌های نیروگاهی به دلیل کمبود سرمایه، ناترازی را تشدید کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که تقاضای تأمین‌نشده برق در شهرک‌های صنعتی از 11% در سال‌های گذشته به 38% در سه سال اخیر جهش کرده است. این امر تولید را کاهش داده و به اخراج کارگران منجر شده است. به گزارش کیهان لندن، شهرک‌های صنعتی دست‌کم سه روز در هفته با قطعی برق مواجه‌اند، که فعالیت و تولید را مختل کرده است.
وابستگی 92% تولید برق ایران به سوخت‌های فسیلی، به‌ویژه گاز طبیعی، و کاهش تولید نیروگاه‌های برق‌آبی به دلیل کم‌آبی، از عوامل اصلی ناترازی است. مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق، ناترازی اقتصادی را دلیل اصلی می‌داند، زیرا یارانه‌های 30 میلیارد دلاری برق، مصرف بی‌رویه را تشویق کرده و سرمایه‌گذاری را محدود کرده است. استخراج بیت‌کوین نیز با مصرف 600 مگاوات، حدود 20% ناترازی را تشکیل می‌دهد.
برای کاهش آثار مخرب، راهکارهایی مانند توسعه نیروگاه‌های خودتأمین صنایع پیشنهاد شده است. بر اساس ماده 4 قانون مانع‌زدایی، صنایع انرژی‌بر موظف‌اند تا پایان 1404، 9هزار مگاوات نیروگاه حرارتی و 1 هزار مگاوات تجدیدپذیر احداث کنند. با این حال، فقدان قوانین شفاف برای تضمین استفاده از برق تولیدی، انگیزه سرمایه‌گذاری را کاهش داده است. اصلاح یارانه‌ها، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و نوسازی زیرساخت‌ها برای کاهش هدررفت 13% در انتقال، ضروری است. بدون این اقدامات، ناترازی برق تا سال 1414 به 37 هزار مگاوات خواهد رسید و صنایع ایران را در تاریکی فرو خواهد برد.
