صنعت سرب، به دلیل کاربرد در باتری‌سازی، ساخت‌وساز و صنایع الکترونیک، نقش کلیدی در اقتصاد جهانی دارد. بزرگ‌ترین معادن سرب جهان، با تولید سالانه میلیون‌ها تن، عمدتاً در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه قرار دارند. ایران، با ذخایر غنی، در این صنعت جایگاه ویژه‌ای دارد، اما چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و کمبود فناوری، مانع بهره‌برداری کامل از پتانسیل آن شده است.
بزرگ‌ترین معادن سرب جهان
معدن Red Dog در آلاسکا، متعلق به شرکت Teck، با تولید 1.3 میلیون تن روی و 123 هزار تن سرب در سال 2024، بزرگ‌ترین معدن سرب و روی جهان است و 5 درصد تولید جهانی روی را تأمین می‌کند. معدن Mount Isa در استرالیا، تحت مدیریت گلنکور، با تولید 143 هزار تن سرب و 288 هزار تن روی در سال 2016، یکی از قدیمی‌ترین و پربازده‌ترین مجتمع‌های معدنی است. معدن Rampura Agucha در هند، با ظرفیت 6.15 میلیون تن و عیار 1.8 درصد سرب، نیز جایگاه برجسته‌ای دارد. معدن McArthur River در استرالیا و Antamina در پرو، با تولید ترکیبی سرب، روی و مس، از دیگر غول‌های این صنعت هستند. این معادن با فناوری‌های پیشرفته مانند فلوتاسیون و مدیریت پسماند، بهره‌وری بالا و اثرات زیست‌محیطی کمتری دارند.
جایگاه ایران در صنعت سرب
ایران با 3 درصد ذخایر جهانی سرب و روی، رتبه یازدهم جهان را دارد. معدن انگوران در زنجان، با 8 میلیون تن ذخایر روباز و 4 میلیون تن زیرزمینی با عیار بالا، بزرگ‌ترین معدن سرب و روی خاورمیانه است و از معدود معادن با عیار بالای فلز در جهان محسوب می‌شود. معدن مهدی‌آباد در یزد، با 716 میلیون تن منبع معدنی (2 درصد سرب)، دومین ذخیره بزرگ جهان پس از Mount Isa است و برنامه‌ریزی برای تولید 280 هزار تن روی، آن را در جایگاه چهارم جهانی قرار می‌دهد. معادن نخلک و ایرانکوه در اصفهان و عمارت در زنجان نیز نقش مهمی در تولید دارند.
ایران با تولید 0.57 درصد سرب جهان (رتبه 23) و 2.12 درصد روی (رتبه 15)، در خاورمیانه جایگاه ممتازی دارد. شرکت ملی سرب و روی ایران، با کوره کالدو، بزرگ‌ترین تولیدکننده شمش سرب است، اما ظرفیت اسمی 40 هزار تنی آن به دلیل کمبود کنسانتره، تنها 10 درصد بهره‌برداری می‌شود. تحریم‌ها، قاچاق کنسانتره به خارج، و فرسودگی تجهیزات، بهره‌وری را کاهش داده‌اند.
جهان به سمت فناوری‌های سبز و بازیافت سرب پیش می‌رود، با تقاضای رو به رشد در باتری‌های خودروهای الکتریکی. ایران با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، مانند بازیافت باطله‌ها و مدیریت آب‌های اسیدی، می‌تواند جایگاه خود را ارتقا دهد. رفع تحریم‌ها و همکاری با شرکت‌های جهانی، مانند قراردادهای پیشین با چین، برای توسعه مهدی‌آباد ضروری است. با این حال، مسائل زیست‌محیطی و کمبود منابع آب، چالش‌های جدی پیش روی این صنعت هستند.
