طبق گزارش بانک جهانی، بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) حدود ۹۰ درصد کل کسب‌وکارهای جهانی و بیش از ۵۰ درصد نیروی کار را شامل می‌شوند و در کشورهای در حال توسعه حدود ۴۰ درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهند. با این حال SMEs بخش اندکی از صادرات را به خود اختصاص می‌دهند؛ به طوری که OECD گزارش می‌دهد آنها سهم کوچکی از صادرات دارند نسبت به سهمشان در اقتصاد. در ایران نیز داده‌های رسمی نشان می‌دهد «صنایع کوچک» بخش اعظمی از بنگاه‌ها هستند اما سهم محدودتری در تولید و صادرات دارند. در مقابل، صنایع بزرگ و متوسط بقیه‌ی سهم GDP، اشتغال و صادرات را در اختیار دارند؛ به‌عنوان نمونه پتروشیمی و نفت (که صنعت بزرگی محسوب می‌شوند) حدود ۲۵ درصد صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل می‌دهند.
صنایع بزرگ: مزایا و معایب
صنایع بزرگ (شرکت‌های بزرگ صنعتی) با تولید انبوه و سرمایه‌گذاری هنگفت از مزیت مقیاس اقتصادی برخوردارند. این بنگاه‌ها می‌توانند با استفاده از فناوری پیشرفته، سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی و صادرات را به خود اختصاص دهند؛ برای مثال بسیاری از شرکت‌های بزرگ نفتی و پتروشیمی ایران ارزآوری عمده‌ای دارند. از دیگر مزایا، توانایی جذب سرمایه و تامین مالی در مقیاس گسترده، ایجاد اشتغال قابل توجه و ثبات نسبی شغلی کارگران است. با این حال، معایب صنایع بزرگ نیز دیده می‌شود: هزینه‌های بالای تولید در صورت نبود تقاضا (احتمال تولید بیش از حد) منجر به اتلاف منابع می‌شود. همچنین گسترش بازار و قدرت انحصاری شرکت‌های بزرگ می‌تواند رقابت را کاهش دهد و بنگاه‌های کوچک را تحت فشار قرار دهد (پدیده انحصار). صنایع بزرگ در شرایط تحریم یا نوسانات قیمت جهانی (مثلاً نفت) آسیب‌پذیر هستند و اختلال در بازارهای جهانی می‌تواند خسارت سنگینی به اقتصاد وارد کند.
صنایع کوچک: مزایا و معایب
صنایع کوچک (کارگاه‌ها و بنگاه‌های خرد) انعطاف‌پذیری بالاتری دارند و می‌توانند سریع‌تر خود را با تغییرات بازار وفق دهند. این بنگاه‌ها معمولاً سرمایه و نیروی کار کمتری نیاز دارند و در بازارهای محلی یا نیچ فعالیت می‌کنند. به گزارش ایرنا، صنایع کوچک در چهار حوزه اصلی مزیت دارند: ارزش‌افزوده مناسب، نوآوری، اشتغال‌آفرینی و انعطاف‌پذیری در شرایط غیرعادی مثل تحریم. در واقع، SMEs منبع عمده نوآوری و کارآفرینی‌اند. OECD تأکید می‌کند رشد در بخش‌های استراتژیک فناوری را بنگاه‌های کوچک و نوآفرین هدایت می‌کنند. به‌علاوه، ایجاد اشتغال پایدار از دیگر امتیازهای صنایع کوچک است؛ طبق برآورد بانک جهانی، بنگاه‌های کوچک و متوسط در کشورهای نوظهور حدود ۷۰ درصد فرصت‌های شغلی جدید را ایجاد می‌کنند. در ایران نیز صنایع کوچک بخش بزرگ و متنوعی از اشتغال صنعتی را تشکیل می‌دهند (مثلاً ۴۳ درصد در بخش صنعت) به توسعه مناطق محروم کمک می‌کنند.
با این حال، صنایع کوچک با چالش‌هایی نیز مواجه‌اند. مهم‌ترین مشکل، دسترسی به منابع مالی است؛ بنگاه‌های کوچک معمولاً وثایق کافی ندارند و تسهیلات بانکی گران و محدود می‌شود. طبق گزارش بانک جهانی، «دسترسی به تأمین مالی بزرگ‌ترین مانع رشد SMEs» محسوب می‌شود. چالش دیگر، دسترسی به بازار و صادرات است: با منابع محدود نمی‌توانند در بازارهای بین‌المللی فعال باشند و به‌خوبی رقابت کنند. همچنین کمبود فناوری پیشرفته، نیروی انسانی ماهر و مشکلات مدیریتی در بنگاه‌های کوچک دیده می‌شود.
