
صنایع ایران از اوایل اردیبهشتماه فاز جدیدی را تجربه میکنند که رکود تولید، کاهش فروش و افزایش هزینهها از مهمترین نشانههای آن است. تداوم این روند ماهانه در طول ۶ماه پیاپی موجب شده است روند سالانه شاخصهای صنعت در آبان۱۴۰۳ منفی شود. اینکه این موضوع به منزله آغاز یک دوره جدید از رکود صنعتی باشد، مشخص نیست؛ اما دستکم طبق دادههای پژوهشکده پولی بانک مرکزی، وضعیت SMEهای ایرانی بدتر از صنایع بزرگ است و چراغ فعالیت این گروه از صنایع، بیسروصدا در حال خاموشی است.
رشد صنعتی با روندی سینوسی در محدوده منفی قرار دارد. بررسی روند سهشاخص رشد ماهانه، رشد سهماهه و رشد ۱۲ماهه صنعت حاکی از این است که روند نزولی نرخ رشد که از بهار به تابستان ۱۴۰۳ اتفاق افتاده، اگرچه در مهرماه ادامه پیدا نکرده، اما در آبانماه وارد محدوده منفی شده و رشد سهماهه منتهی به آبانماه هم منفی است. تحلیل دادههای سهگزارش پژوهشکده پولی و بانکی، مرکز پژوهشهای مجلس و اتاق بازرگانی از روند تولید صنعتی بیانگر این است که تولید صنعتی به دلایلی همچون سیاستهای غلط ارزی، رشد تورم ، گرانی و کمبود مواد اولیه، محدودیت ناشی از تحریم (وابستگی به واردات و صادرات)، کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش و همچنین افت تقاضا در بازارهای داخلی و صادراتی روند رو به رشد مستمری ندارد. نکته قابلتوجه در بررسی روند تولید صنعتی تاثیر اندازه بنگاه بر رشد شرکتهاست.
بنگاههای بزرگتر بهواسطه دسترسی راحتتر به منابع مالی و تسهیلات بانکی، فعالیت در بازارهای کمتر رقابتی، دسترسی بیشتر به بازارهای صادراتی و وارداتی، داشتن قدرت چانهزنی و رانتهای دیگر از تابآوری بالاتری نسبت به بنگاههای دیگر از جمله SMEها برخوردارند؛ به نحوی که ترکیب رشد تولید شرکتها نشان میدهد کاهش تولید در آبان ۱۴۰۳ در گروه شرکتهای کوچک و متوسط بیشتر از شرکتهای بزرگ بوده است. از طرف دیگر مشکلات مربوط به تحریم و روابط خارجی و محدودیتهای صادراتی و وارداتی، تاثیر عمیقی بر رشد تولید صنعتی گذاشته و کاهش تولید در شرکتهای وابسته به تجارت خارجی بیشتر از گروههای دیگر بوده است. براساس گزارش ماهانه تولید صنعتی پژوهشکده پولی و بانکی، رشد شاخص تولید صنعتی شرکتهای بورسی در آبان ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳درصد کاهش داشته است. رشد سهماهه منتهی به آبان نیز به منفی ۲.۷درصد رسیده است. گزارش ماهانه تولید صنعتی در آبان ۱۴۰۳ حاکی از این است که رشد شاخص تولید در صنعت فلزات اساسی در این ماه منفی بود و شاخص تولید این صنعت 3/3 درصد کمتر از آبان سال گذشته برآورد شد. صنعت محصولات شیمیایی از معدود صنایع با رشد مثبت شاخص تولید در آبان بوده است که رشد ۰.۷درصدی را ثبت کرد. همچنین، رشد مثبت صنعت خودرو که در مهر بعد از ۱۴ماه رقم خورده بود، در آبان ادامه پیدا نکرد و شاخص تولید این صنعت کاهش بیش از ۱۵درصدی داشته است. محصولات دارویی و محصولات کاغذی در کنار صنعت خودرو، صنایعی با کاهش تولید بیش از ۱۵درصد در آبان بودند. از طرف دیگر، صنایع ماشینآلات و تجهیزات و دستگاههای برقی رشد بیش از ۵درصد را در این ماه ثبت کردند. رشد شاخص قیمت صنعت با استفاده از دادههای شرکتهای بورسی در آبان روند افزایشی داشته و از ۰.۲۷درصد مهر به ۲۸.۳درصد رسیده است. بیشترین نرخ رشد شاخص قیمت در آبان مربوط به صنایع ماشینآلات و تجهیزات، منسوجات و لاستیک و پلاستیک بوده که رشدی بیش از ۳۵درصد داشتند و کمترین تورم نیز مربوط به محصولات کاغذی و صنایع غذایی بوده است.