صنعت تاسیسات، ستون پنهان اقتصاد مدرن

صنعت تاسیسات، شامل سیستم‌های تهویه، گرمایش، سرمایش، لوله‌کشی و برق صنعتی، ستون پنهان اقتصادهای مدرن است. گزارش Grand View Research (2024) ارزش بازار جهانی تاسیسات را 1.2 تریلیون دلار برآورد کرد که با نرخ رشد سالانه 7.1% تا 2025 به 1.4 تریلیون دلار خواهد رسید. این صنعت، از کارخانه‌های فولاد تا بیمارستان‌ها، با چالش‌های مصرف انرژی، پایداری و خرابکاری‌های عمدی مواجه است، اما فناوری‌های نوین، افق‌های تازه‌ای گشوده‌اند.
تاسیسات صنعتی، جریان حیاتی تولید و خدمات را تضمین می‌کنند. سیستم‌هایHVAC (گرمایش، تهویه و سرمایش) 40% مصرف انرژی ساختمان‌های تجاری را تشکیل می‌دهند. گزارش IEA (2024) نشان می‌دهد که پمپ‌های حرارتی الکتریکی، با راندمان 400%، جایگزین بویلرهای گازی در اروپا شده‌اند. در صنایع سنگین، مانند پتروشیمی، سیستم‌های لوله‌کشی فشار بالا (تا 1000 بار) و تابلوهای برق هوشمند، بهره‌وری را تا 20% افزایش داده‌اند. فناوری‌های IoT، مانند حسگرهای Siemens، با پایش بلادرنگ، خرابی‌ها را تا 30% کاهش داده‌اند.
تاسیسات صنعتی 25% انتشار کربن جهانی را تولید می‌کنند. گزارش UNEP (2024) نشان می‌دهد که چیلرهای قدیمی با مبردهای HFC، تا 2000 برابر CO2 گرمایش جهانی ایجاد می‌کنند. استانداردهای ISO 14001 و مقررات IMO (2024) کاهش 50% انتشار تا 2030 را الزامی کرده‌اند. در ایران، ناترازی انرژی، با کمبود 15 گیگاوات برق در اوج مصرف 2024، تاسیسات صنعتی را مختل کرد. تجهیزات فرسوده، مانند پمپ‌های دهه 1980 در پالایشگاه‌های خلیج‌فارس، راندمان را تا 35% کاهش داده‌اند.
گزارش کیهان لندن (2024) از افزایش خرابکاری در تاسیسات صنعتی ایران، به‌ویژه پس از تنش‌های ژئوپلیتیکی، خبر داد. حملات سایبری به سیستم‌های SCADA، مانند آنچه در پالایشگاه بندرعباس رخ داد، تولید را تا 10% مختل کرد. فناوری‌های بلاکچین و رمزنگاری، امنیت را بهبود بخشیده‌اند، اما هزینه پیاده‌سازی (تا 1 میلیون دلار برای هر سایت) مانع بزرگی است.
آسیا-اقیانوسیه، با 45% سهم بازار در 2024، پیشتاز است. چین، با تولید سالانه 500,000 واحد HVAC، بازار را هدایت می‌کند. اروپا، با استانداردهای Eurovent، بر سیستم‌های کم‌مصرف تمرکز دارد. در آمریکا، دیتاسنترهای گوگل با تاسیسات خنک‌کننده مایع، مصرف آب را 50% کاهش داده‌اند. گزارش Statista (2025) پیش‌بینی می‌کند که تاسیسات هوشمند، با موتورهای EC و AI، تا 2030 به 70% بازار نفوذ کنند. فناوری‌های بازیافت حرارت، مانند سیستم‌های ORC، انرژی اتلافی را تا 15% بازیابی می‌کنند.
تقاضای تاسیسات با شهرنشینی و گرمایش جهانی رشد می‌کند. فناوری‌های AI، مانند الگوریتم‌های پیش‌بینی Daikin، مصرف انرژی را تا 40% کاهش می‌دهند. در ایران، سرمایه‌گذاری 3 میلیارد دلاری در بومی‌سازی و نوسازی می‌تواند صادرات را تا 2030 به 1 میلیارد دلار برساند. بدون اصلاحات، ناترازی انرژی، آلودگی و خرابکاری، این صنعت را فلج خواهد کرد. تاسیسات سبز، با پمپ‌های حرارتی و سیستم‌های بازیافت، می‌توانند ایران را به بازیگری منطقه‌ای تبدیل کنند.
ایران
صنعت تاسیسات ایران، با قدمت از دهه 1330، شامل 200 تولیدکننده و 1000 عرضه‌کننده است. پالایشگاه تهران و پتروشیمی بوشهر، با مصرف 5000 واحد تاسیساتی، مشتریان اصلی‌اند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس (2024) نشان می‌دهد که وابستگی 65% به قطعات وارداتی و فرسودگی 70% تجهیزات، تولید را 25% کاهش داده است. تحریم‌ها، دسترسی به فناوری‌های سبز را محدود کرده‌اند، اما شرکت‌هایی مانند ایران‌رادیاتور با تولید 2 میلیون واحد گرمایشی در 2024، بازار منطقه‌ای را هدف قرار داده‌اند.