
صنعت نفت، ستون فقرات اقتصاد انرژی جهانی، با ذخایر عظیم و تحولات ژئوپلیتیکی در سال 2025 همچنان تعیینکنندهترین بخش اقتصاد جهانی است. ذخایر نفت جهان، طبق گزارش اوپک، حدود 1.24 تریلیون بشکه است که 79.1 درصد آن در کشورهای عضو اوپک، بهویژه در خاورمیانه (67.3 درصد)، قرار دارد. ایران، با 208.6 میلیارد بشکه ذخایر اثباتشده، رتبه سوم جهانی را پس از ونزوئلا (303 میلیارد بشکه) و عربستان سعودی (267 میلیارد بشکه) دارد. این ذخایر، حدود 12 درصد کل ذخایر جهانی و 24 درصد ذخایر خاورمیانه را تشکیل میدهند. تولید و صادرات ایران به دلیل تحریمها و زیرساختهای فرسوده محدود شده است.
صنعت جهانی نفت
بازار جهانی نفت در سال 2025 با تولید روزانه 84.5 میلیون بشکه، تحت تأثیر تنشهای ژئوپلیتیکی، مانند درگیریهای ایران-اسرائیل و جنگ اوکراین-روسیه، و افزایش تقاضا در آسیا قرار دارد. عربستان سعودی با تولید 12.14 میلیون بشکه در روز، پیشرو است، در حالی که ایران با تولید 3.28 میلیون بشکه در روز (ژانویه 2025) رتبه هفتم را دارد. فناوریهای نوین، مانند بازیافت پیشرفته نفت(EOR) و بازیافت آسفالت، بهرهوری را افزایش دادهاند، اما کاهش تقاضای چین و رقابت نفت ارزان روسیه، بازار را تحت فشار قرار داده است. استانداردهای زیستمحیطی، مانند مقررات اتحادیه اروپا برای کاهش کربن، تولیدکنندگان را به سمت فناوریهای سبز سوق داده است.
صنعت نفت ایران
ایران با 102 میدان نفتی و 205 مخزن، پتانسیل عظیمی دارد، اما تولید آن از اوج 6 میلیون بشکه در روز در سال 1974 به دلیل انقلاب 1357، جنگ ایران-عراق، و تحریمها کاهش یافته است. در سال 2023، ایران 2.99 میلیون بشکه در روز تولید کرد که 1.29 میلیون بشکه آن (90 درصد به چین) صادر شد. قراردادهای اخیر، مانند قرارداد 11.5 میلیارد دلاری برای توسعه میدان آزادگان، تولید را به 550 هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد. با این حال، نرخ استخراج ایران (20-25 درصد) کمتر از میانگین جهانی (35 درصد) است و سالانه 400-700 هزار بشکه کاهش تولید به دلیل فرسودگی میادین دارد. جهان به سمت انرژیهای تجدیدپذیر حرکت میکند، اما نفت تا سال 2040 نقش کلیدی خواهد داشت. ایران با سرمایهگذاری 500 میلیارد دلاری تا سال 2040 و استفاده از فناوریهای EOR میتواند تولید را به 6.8 میلیون بشکه در روز برساند. رفع تحریمها و همکاری با شرکتهای جهانی، مانند قراردادهای گذشته با چین، میتواند این روند را تسریع کند.