صنایع و معادن: صنعت نفت، که دهه‌ها ستون فقرات اقتصاد جهانی بوده، امروز در معرض فشارهای بی‌سابقه‌ای قرار دارد. نوسانات قیمت، سیاست‌های سخت‌گیرانه محیط‌زیستی، تحریم‌های اقتصادی و کاهش سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی، نقشه راه این صنعت را دگرگون کرده‌اند. براساس گزارش‌های تحلیلی سال ۲۰۲۵ مؤسسات معتبر انرژی، تقاضای جهانی نفت با رشد کندتری نسبت به دهه قبل مواجه‌شده و رقابت با انرژی‌های تجدیدپذیر شدت‌یافته است. این روند، به‌ویژه برای کشورهای متکی به اقتصاد نفتی، به معنای بازنگری جدی در استراتژی‌های توسعه و صادرات است.
چالش‌های ساختاری و اقتصادی
یکی از مصائب اصلی صنعت نفت، فرسودگی زیرساخت‌ها و افزایش هزینه‌های تولید است. میدان‌های قدیمی با افت تولید روبه‌رو هستند و فناوری‌های برداشت پیشرفته نیازمند سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی‌اند. علاوه بر این، تحریم‌های مالی و محدودیت‌های صادراتی، توان جذب سرمایه‌گذاری خارجی را کاهش داده و بازارهای هدف را محدود کرده است. کاهش دسترسی به فناوری‌های پیشرفته حفاری و پالایش، سرعت بهبود بهره‌وری را پایین آورده و سهم رقابتی کشورها را در بازار جهانی نفت تهدید می‌کند.
فشار محیط‌زیستی و تغییرات سیاست جهانی
در سطح بین‌المللی، توافق‌های اقلیمی و سیاست‌های کربن‌زدایی، صنعت نفت را وادار به انطباق با استانداردهای زیست‌محیطی سخت‌گیرانه کرده‌اند. کشورهای اروپایی و برخی اقتصادهای آسیایی با اعمال مالیات کربن، عملاً هزینه صادرات نفت و فرآورده‌های آن را افزایش داده‌اند. در همین حال، افزایش ظرفیت تولید انرژی‌های پاک مانند خورشیدی و بادی، بخشی از تقاضای سنتی نفت را جایگزین کرده است.
مسیرهای تطبیق و آینده صنعت نفت
با وجود این چالش‌ها، صنعت نفت همچنان نقش محوری در تأمین انرژی جهان دارد. توسعه فناوری‌های کاهش آلایندگی، سرمایه‌گذاری در پتروشیمی و فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا، و گسترش بازارهای نوظهور در آسیا و آفریقا، می‌توانند بخشی از فشارها را تعدیل کنند. همچنین، استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل کلان‌داده‌ها در مدیریت میادین نفتی، بهره‌وری و کاهش هزینه را تسهیل می‌کند.
اینک صنعت نفت در آستانه دوره‌ای جدید قرار دارد؛ دوره‌ای که تکیه صرف بر استخراج و صادرات نفت خام، دیگر تضمین‌کننده رشد اقتصادی نیست. کشورهایی که به‌موقع استراتژی‌های خود را به سمت تنوع‌بخشی منابع انرژی و ارتقای فناوری هدایت کنند، می‌توانند در این بازی پررقابت باقی بمانند. در غیر این صورت، اقتصاد نفتی همچنان اسیر چرخه بحران و وابستگی خواهد بود.
تولید نفت و میعانات ایران؛ میان رکوردسازی و ناپایداری
ایران در سال‌های اخیر تولید مایعات هیدروکربنی (نفت خام و میعانات گازی) را به حدود ۴ میلیون بشکه در روز رسانده، اما وابستگی به میعانات و اختلال‌های منطقه‌ای ریسک صادرات را بالا برده است.
برآورد سال‌های 2024-2025 نشان می‌دهد مجموع تولید مایعات ایران (نفت خام به‌همراه میعانات و NGL) به حدود 3.9–4.3 میلیون بشکه در روز رسیده است؛ بخش مهمی از این رشد ناشی از افزایش تولید میعانات گازی از میدان‌های پارس جنوبی است. با این حال گزارش‌های تحلیلی دولت‌ها و شرکت‌های ردیاب نفت نشان می‌دهد زیرساخت و سرمایه‌گذاری در بخش نفت محدود است و تولید خالص با نوسان‌پذیری بالا مواجه است.
