تحول صنعت مهندسی صنایع ایران در سال ۲۰۲۵
صنایع و معادن: صنعت مهندسی صنایع در ایران در سال ۲۰۲۵ به مرحلهاي رسيده که ديگر صرفا تدابير بهينهسازي خط توليد نيست؛ تلفيقداده، اتوماسيون و روشهاي چابک تبديل به هسته تجربه صنعتي شده است. از کارخانههاي کوچک در بخش تجهيزات تا واحدهاي متوسط در حوزه خودرو و مواد غذايي، مديريت عمليات و بهبود مستمر حالا در قالب پروژههاي دیجيتال و سامانههاي هوشمند اجرا ميشوند. اما پرسش اين است که ابزارهاي نوين تا چه حد بومي شدهاند و چقدر فاصله با استانداردهاي جهاني باقي است؟
هستههاي هوشمند؛ نقش داده در تولید
در ميان کارخانههاي ايران، استفاده از سنسور و سيستمهاي مانيتورينگ براي رصد ماشينآلات و بهرهوري مرکزي شده است؛ سيستمهاي MES و راهکارهاي مبتني بر اينترنت اشيا براي کاهش توقفات و بهبود OEE در پروژههاي آزمايشي و توليدي به کار گرفته شدهاند. حرکت به سمت تحليل داده و پيشبيني نگهداري نشان ميدهد مهندسي صنايع ديگر فقط به نظم توليد مربوط نيست بلکه مديريت داده تبديل به مزيت رقابتيشده است.
حلقه کمبود؛ نقش داده و IoT در تولید
با اين حال، کمبود قطعات پيشرفته، محدوديت در تامين نرم افزارهاي پيشرفته و کمبود نيروي متخصص در ادغام سيستمهاي اتوماسيون با فرآيندهاي سنتي، موانع مهمي ايجاد کرده است. برخلاف کشورهاي پيشرو که دسترسي به زنجيره تامين جهاني و سرمايهگذاري سنگين در فابريک و روباتيزاسيون دارند، توليدکنندگان ايراني اغلب به راه حلهاي پيچيده اما کم هزينهتر روي میآورند؛ اين رويکرد ممکن است در کوتاهمدت کارايی داشته باشد اما قابليت توسعه پايدار را محدود میکند.
روشهاي پيچيده؛ تکامل لین و سیگما با دادههای بزرگ
متدولوژيهايي مانند لين، سيگما و روشهاي تلفيقي جديد با هوش مصنوعي در ايران فراگير شدهاند؛ دورههاي آموزشي و پروژههاي بهبود فرآيند در شرکتهاي مهندسي و دانشگاهها افزايش يافته است. در سطح بينالمللي اما ادغام لين سيگما با دادههاي بزرگ و اتوماسيون صنعتي ابعادي جديد يافته است که سرعت و دقت تحليلهاي فرآيندي را افزايش میدهد و به تصميمگيري در زمان واقعي کمک میکند.
نقشه سوال
در سطح بازار منطقهاي، پيشبينيها حاکي از رشد سريع سرمايهگذاري در حوزه Industry 4.0 و اتوماسيون است که فرصتهاي همکاري و انتقال فناوري را افزايش میدهد؛ ايران میتواند با تمرکز بر راهکارهاي نرم افزاري و سرويسهاي توسعه محور سهمي از اين موج بگيرد. با اين وجود، براي کاهش فاصله با رهبران جهاني لازم است سرمايهگذاري در توسعه قطعات سخت افزاري، شبکه تأمين و آموزش نيروهاي متخصص افزايش يابد.
عمليات و رفتار؛ اهمیت همافزایی میان صنعت و دانشگاه
پروژههاي موفق در ايران اغلب مشترک بين دانشگاه، شرکتهاي دانشبنيان و صنعت بودهاند؛ اين همکاريهاي خوشهاي قابليت انتقال دانش و اجراي نمونههاي پيشتاز را افزايش داده است. اما تجربه جهاني نشان ميدهد که رسيدن به مقياسهاي بزرگتر نياز به جريان مالي پيشران، دسترسي به اکوسيستم بازبيمه و بازارهاي سرمايه و همچنين نهادهاي ترويج استاندارد دارد که در ايران هنوز به نحو مطلوب شکل نگرفتهاند.
