صنایع و معادن: صنعت رسانه در ایران، به‌عنوان رکن اطلاع‌رسانی و آگاهی عمومی، در سال 1404 با چالش‌های عمیقی روبروست که موجودیت آن را تهدید می‌کند. گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF، 2024) ایران را در رتبه 173 از 180 کشور در شاخص آزادی مطبوعات قرار داد، که نشان‌دهنده فشارهای ساختاری بر این صنعت است. از سانسور دولتی تا بحران اقتصادی، تحولات دیجیتال، و کمبود نیروی متخصص، رسانه‌ها در ایران در تنگنای بی‌سابقه‌ای گرفتار شده‌اند.
سانسور و محدودیت‌های قانونی
سانسور دولتی، بزرگ‌ترین مانع پیش روی رسانه‌هاست. در سال 1404، توقیف 18 نشریه و مسدودسازی 25 وب‌سایت خبری مستقل گزارش شد، که فضای فعالیت رسانه‌ای را تنگ‌تر کرده است. این محدودیت‌ها، اعتماد عمومی به رسانه‌ها را تا 35درصد کاهش داده و خلاقیت ژورنالیستی را مختل کرده است.
بحران اقتصادی
تورم 47.7درصدی و جهش نرخ ارز، هزینه‌های چاپ، توزیع، و نیروی انسانی را برای رسانه‌ها سرسام‌آور کرده است. گزارش دنیای اقتصاد (1403) از کاهش 32درصدی تیراژ روزنامه‌های چاپی مانند همشهری و تعطیلی 22درصد نشریات محلی حکایت دارد. کاهش آگهی‌های تجاری، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و رکود اقتصادی، درآمد رسانه‌های خصوصی را تا 45درصد پایین آورده است. بسیاری از رسانه‌های مستقل، به‌ویژه در مناطق غیرمرکزی، به دلیل نبود بودجه تعطیل شده‌اند، و برخی دیگر با کاهش کیفیت محتوا و نیروی کار به حیات خود ادامه می‌دهند.
تحول دیجیتال و رقابت نابرابر
رشد پلتفرم‌های دیجیتال، مانند شبکه X، مخاطبان را از رسانه‌های سنتی به سمت فضای آنلاین سوق داده است. گزارش Statista (2024) نشان می‌دهد 68درصد ایرانیان اخبار خود را از شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند، اما سرعت پایین اینترنت (رتبه 142 جهانی، Speedtest (2025) و فیلترینگ گسترده، رسانه‌های دیجیتال مستقل را نیز زمین‌گیر کرده است. رسانه‌های حاکمیتی، با بهره‌مندی از بودجه عمومی، بر فضای آنلاین سلطه دارند، در حالی که رسانه‌های خصوصی با کمبود منابع و زیرساخت‌های ضعیف نمی‌توانند رقابت کنند. این نابرابری، نوآوری در رسانه‌های دیجیتال را تا 40درصدکاهش داده و بسیاری از استارتاپ‌های خبری را به تعطیلی کشانده است.
کمبود نیروی انسانی متخصص
مهاجرت گسترده روزنامه‌نگاران و متخصصان رسانه به دلیل فشارهای سیاسی و اقتصادی، صنعت را تضعیف کرده است. گزارش Civilica (2024) از کاهش 28درصدی نیروی کار رسانه‌ای در شش سال اخیر خبر داد، که عمدتاً به مهاجرت به کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات مربوط است. فقدان آموزش‌های به‌روز و عدم حمایت از استارتاپ‌های رسانه‌ای، توانایی تولید محتوای باکیفیت را محدود کرده است. در سال 1404، تنها 15درصد رسانه‌ها از فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های خبری استفاده کردند، در حالی که این رقم در اروپا به 60درصد می‌رسد (Deloitte، (2025).
چشم‌انداز و راهکارها
بدون اصلاحات ساختاری، صنعت رسانه ایران در خطر فروپاشی کامل است. تجربه آلمان، با قانون حمایت از رسانه‌های محلی (2024)، نشان می‌دهد که یارانه‌های هدفمند و کاهش محدودیت‌های قانونی می‌توانند رسانه‌های مستقل را احیا کنند. گزارش RSF (2025) پیشنهاد می‌دهد که لغو فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و ایجاد نهادهای مستقل تنظیم‌گر رسانه‌ای، اعتماد عمومی را تا 30درصد افزایش می‌دهد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال، مانند بهبود پهنای باند اینترنت، و حمایت از آموزش روزنامه‌نگاران می‌تواند رقابت‌پذیری رسانه‌ها را تقویت کند. با این حال، بدون رفع موانع سیاسی و اقتصادی، صدای رسانه‌های آزاد در ایران بیش از پیش خاموش خواهد شد.
