مشارکت زنان در بخش صنعت به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی توسعه اقتصادی و اجتماعی، در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. با وجود افزایش فرصت‌های شغلی برای زنان در حوزه‌های مختلف صنعتی، همچنان برخی چالشهای ساختاری مانع از حضور گسترده‌تر آن‌ها در این عرصه شده است. بررسی آمارهای سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که با وجود برخی پیشرفت‌ها، هنوز مسیر طولانی برای دستیابی به برابری جنسیتی در این حوزه باقی مانده است.
وضعیت جهانی مشارکت زنان
در سال ۲۰۲۴، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در بازار کار جهانی به‌طور متوسط حدود ۴۵ درصد بوده، در حالی که نرخ مشارکت مردان همچنان به ۶۹ درصد می‌رسد. این آمار نشان‌دهنده وجود شکاف جنسیتی در بازار کار است که در بخش صنعت نیز انعکاس یافته است. در برخی کشورها، سیاست‌های تشویقی و برنامه‌های توانمندسازی زنان باعث افزایش قابل‌توجه مشارکت آن‌ها در صنایع تولیدی، فناوری و مهندسی شده است.
برخی کشورها با اجرای سیاست‌های حمایتی، توانسته‌اند سهم زنان در صنعت را افزایش دهند. به‌عنوان مثال، کشورهای اسکاندیناوی با ارائه مرخصی‌های زایمان منعطف، ایجاد محیط‌های کاری سازگار و سرمایه‌گذاری در آموزش‌های صنعتی برای زنان، توانسته‌اند نرخ اشتغال زنان در صنعت را به بیش از ۴۰ درصد برسانند. در مقابل، کشورهای در حال توسعه همچنان با موانعی همچون تبعیض‌های ساختاری، کمبود فرصت‌های شغلی و نابرابری دستمزد مواجه هستند.
مشارکت زنان در صنایع ایران
در ایران، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۴.۴ درصد گزارش شده است. این میزان نسبت به سال‌های گذشته تغییرات اندکی داشته و همچنان از میانگین جهانی
پایین‌تر است. در بخش صنعت، سهم زنان از کل اشتغال صنعتی ۲۵.۷ درصد برآورد شده که نشان‌دهنده رشد در برخی بخش‌های صنعتی، به‌ویژه صنایع سبک و کاربر، مانند صنایع غذایی، نساجی و تولید قطعات الکترونیکی است.
یکی از نکات قابل‌توجه این است که تعداد زنان شاغل در بخش صنعت در سال ۲۰۲۴ با افزایش ۳.۵۵ درصدی مواجه شده است. این رشد نشان‌دهنده افزایش فرصت‌های شغلی و پذیرش بیشتر زنان در محیط‌های صنعتی است. با این حال، میزان اشتغال زنان در بخش‌های پیشرفته‌تر صنعتی همچنان کمتر از مردان است و زنان کمتر در مشاغل مدیریتی، مهندسی و فنی مشغول به کار هستند.
چالش‌ها و موانع پیش‌رو
گرچه حضور زنان در صنعت افزایش یافته، اما همچنان موانع متعددی پیش روی آن‌ها قرار دارد. برخی از مهم‌ترین این موانع عبارت‌اند از:
– تبعیض جنسیتی در استخدام و ارتقا: بسیاری از شرکت‌های صنعتی همچنان مردان را برای مشاغل مدیریتی و فنی ترجیح می‌دهند.
-نابرابری در دستمزد: در بسیاری از بخش‌های صنعتی، زنان با وجود داشتن مهارت‌های مشابه با مردان، دستمزدهای پایین‌تری دریافت می‌کنند.
– عدم دسترسی به آموزش‌های صنعتی تخصصی: بسیاری از دوره‌های آموزشی و کارآموزی صنعتی هنوز بر اساس الگوهای سنتی طراحی شده‌اند که مردان را به‌عنوان نیروی کار اصلی در نظر می‌گیرد.
– چالشهای فرهنگی و اجتماعی: در برخی جوامع، نگرش‌های سنتی مانع از پذیرش زنان در محیط‌های صنعتی می‌شود.
راهبردهای پیشنهادی
– ایجاد فرصت‌های برابر شغلی: اجرای سیاست‌های استخدامی بدون تبعیض جنسیتی و تشویق حضور زنان در سمت‌های مدیریتی و فنی.
– افزایش دسترسی به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای: ارائه دوره‌های مهارتی در حوزه‌های مهندسی، فناوری و مدیریت صنعتی ویژه زنان.
– بهبود شرایط محیط کار: ایجاد محیط‌های کاری انعطاف‌پذیر، امکانات حمایتی مانند مهدکودک‌های سازمانی و کاهش تبعیض در محل کار.
– تدوین قوانین حمایتی: اجرای قوانین دستمزد برابر، تسهیل مرخصی‌های زایمان و ایجاد شرایط کاری مناسب برای مادران شاغل.
مشارکت زنان در بخش صنعت در سال‌های اخیر با رشد همراه بوده، اما همچنان چالشهای بسیاری در این مسیر وجود دارد. افزایش نرخ اشتغال زنان در حوزه‌های صنعتی نه‌تنها به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به رشد پایدار و افزایش نوآوری در صنعت منجر شود.
برای تحقق این هدف، اجرای سیاست‌های حمایتی، تغییر نگرش‌های سنتی و توانمندسازی زنان از طریق آموزش‌های صنعتی ضروری به نظر می‌رسد.
