
چرم مادهای بادوام و انعطافپذیر است که از پوست حیوانات، در درجه اول گاو، بز، گوسفند، خوک و غیره ساخته میشود. فرآیند تبدیل پوست حیوانات به چرم شامل چندین مرحله از جمله دباغی، رنگرزی و تکمیل نهایی کار است که منجر به ایجاد مادهای میشود که در برابر سایش و پارگی، آب و آتش مقاوم است. امروزه در بسیاری از صنایع از جمله مُد، کفش، مبلمان و خودروسازی به عنوان یک ماده ارزشمند قابل استفاده است. یکی از دلایل مهم اهمیت چرم دوام آن است. محصولات چرمی در مقایسه با بسیاری از مواد دیگر از طول عمر بالایی برخوردار هستند و همین امر باعث شده است تا طرفداران بسیاری پیدا کند.
صنعت چرمسازی، یک تجارت جهانی چند میلیارد دلاری است. چین، برزیل، ایتالیا، روسیه، هند، کره جنوبی، آرژانتین، آمریکا، برزیل و ترکیه 10 کشور برتر تولیدکننده چرم در جهان به شمار میروند. ایران نیز یکی از نامهای آشنا در صنعت چرم به شمار میآید که در تولید پوست و صادرات چرم شهرت دارد. شهرکهای چرم مشهد، چرم شهر تهران و چرم تبریز بیشترین تولیدکنندگان پوست در سطح کشور هستند. طبق گزارش انجمن صنایع چرمسازان ۵ الی ۶ درصد بازار جهانی صادرات چرم در اختیار ایران است. ۴ تا ۵ درصد این حجم از صادرات به چرم گوسفند اختصاص دارد و تنها یک درصد مربوط به چرم گاو است. این در حالی است که رتبه اول تولید پوست در کشور مربوط به پوست گاو با ٢٢ میلیون جلد میشود. پس از آن پوست گوسفند با ١٨ میلیون جلد و پوست بز با ۷ میلیون جلد در رتبههای بعدی قرار میگیرد. به گفته دبیر انجمن صنعت چرم کشور، از ۱۸ میلیون دامی که سالانه در کشور کشتار میشود(چرم سبک یا چرم گوسفندی) به راحتی میتوان ۴ میلیون دست لباس تولید کرد که ۸۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار ارزش مالی دارد.
این صنعت مانند بسیاری از صنایع کشور با چالشهای متعدد به خصوص در صادرات مواجه است. اولین مانع فعالیت شرکتهای تولیدکننده با حداقل ظرفیتشان است که تولیدات را تا حد زیادی کم میکند. از طرف دیگر نبود فناوری لازم از جمله عدم بهروزرسانی ماشینآلات در این حوزه یکی از مشکلات اصلی در مسیر رشد این صنعت به حساب میآید. همین موارد سبب شده است که از لایههای مختلف چرم در صنعت ایران استفاده بهینه نشود. درواقع در صنعت ایران شاهد از دست رفتن ارزش افزوده لایهها هستیم. این در حالی است که هیچ فناوری جهت بازیافت لایهها وجود ندارد.
علاوه بر این، عدم وجود رنگهای مختلف در صنعت چرم ایران نیز یکی از دلایل عدم پیشرفت این صنعت در بازار جهانی است. اگر بخواهیم ریشه این مشکل را پیدا کنیم، عدم وجود لابراتور تخصصی تهیه رنگ در کارخانهها بزرگترین ایرادی است که در اولین نگاه به چشم میآید. البته ماجرا به همین موضوعات ساده ختم نمیشود؛ همیشه نامی از قاچاق در عدم رشد صنایع مهم خودنمایی میکند. بیایید تاثیر قاچاق را این بار در صنعت چرم سازی کشورمان بررسی کنیم.
عدم کنترل قاچاق، این صنعت را با مسئله کمبود ماده اولیه اصلی روبهرو کرده است. به طورکلی پدیده قاچاق نه تنها مشکلات اقتصادی را در تولید داخلی صنعت چرم تشدید کرده، بلکه برنامهریزیهای تولیدکنندگان چرم را نیز با مشکلات زیادی همراه میکند. شرکتهای داخلی توان کافی برای رقابت با تولیدات مشابه خارجی را ندارند.
این صنعت چالشهای زیستمحیطی نیز دارد. ساخت چرم نیازمند استفاده از مواد شیمیایی و فرآیندهای پرمصرف انرژی است که میتواند منجر به آلودگی محیط زیست شود. بنابراین صنعت چرم باید با مسائل محیط زیستی مرتبط مانند مدیریت پسماند استفاده از فرآیندهای پاکتر و کاهش مصرف انرژی مقابله کند.
تبریز، همدان، تهران، اصفهان و مشهد از قطبهای مهم کشور در تولید چرم به شمار میرود. چرم مشهد که در سال ۱۳۷۵ تاسیس شد یکی از شرکتهای معتبر در این صنعت است.
کارخانه چرم مشهد بزرگترین کارخانه چرمسازی در ایران است. تمام مراحل تولید چرم از فرایندهای اولیه تا دوزندگی محصولات در این کارخانه صورت میگیرد. کارخانه چرم مشهد در همان ابتدای کار براساس آخرین استانداردها شکل گرفت و به مدرنترین دستگاهها ازجمله مدرنترین دستگاههای ایتالیایی و آلمانی مجهز شده است. این کارخانه در زمینی به مساحت 40 هزار متر مربع با زیربنای 12 هزار متر مربع ساخته شد.