بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد سهم قابل‌توجهی از عدم‌موفقیت شهرکهای صنعتی در مسیر توسعه، به نارسایی‌‌‌های موجود در مدل طراحی‌شده برای مالکیت و مدیریت شهرکهای صنعتی در ایران برمی‌‌‌گردد. بی‌‌توجهی به آمایش سرزمین و مقوله خوشه‌‌‌های صنعتی در توسعه صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی در ایران از مسائل دیگری است که در سال‌های اخیر مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است. همچنین یکی از مسائلی که به‌‌‌عنوان چالش جدی توسعه شهرکهای صنعتی مطرح است، استفاده از زمین در شهرکهای صنعتی با هدف سوداگری است؛ روندی که باعث اختلال در روند سرمایه‌گذاری تولیدی در شهرکهای صنعتی شده است.
شرکت شهرکهای صنعتی استانی با انعقاد قرارداد حق بهرهبرداری از زمین با متقاضیان سرمایه‌گذاری در شهرکها و نواحی صنعتی، نسبت به واگذاری حق بهرهبرداری اراضی به آنان اقدام و پس از انجام تعهدات ازسوی طرف‌های قرارداد، مشتمل بر اخذ گواهی پایان‌کار ساختمانی، اخذ پروانه بهرهبرداری، تسویه‌‌‌حساب مالی و پرداخت قیمت منطقه‌‌‌ای ملک، عرصه را به‌‌‌نام آنان انتقال قطعی می‌کند.
یکی از مسائلی که به‌‌‌عنوان چالش جدی توسعه شهرکهای صنعتی مطرح است، استفاده از زمین در شهرکهای صنعتی با هدف سوداگری است؛ روندی که باعث اختلال در سرمایه‌گذاری تولیدی در شهرکهای صنعتی شده است؛ از حدود 67هزار هکتار زمین قابل‌‌‌‌واگذاری در شهرکها و نواحی صنعتی، حدود ٧٠درصد جهت انجام فعالیت تولیدی به متقاضیان واگذار شده است، اما از این میزان، تنها اندکی بیش از 50درصد یعنی 24هزار هکتار -حدود 36درصد کل مساحت قابل واگذاری- در مسیر تولید به بهرهبرداری رسیده است.
آمار بالای زمین‌‌‌های واگذاری‌شده بهره‌‌‌برداری‌نشده نسبت به کل زمین‌‌‌های واگذارشده نشان از نارسایی موجود در زمینه واگذاری زمین شهرکها و نواحی صنعتی، صلاحیت و فرآیند نظارتی آن دارد. از مجموع 33هزار هکتار زمین واگذارشده بهره‌‌‌برداری‌نشده، صرفا 58هکتار -کمتر از 0.3درصد- از اراضی طی فرآیند بازپس‌‌‌گیری در هیات خلع ید از کنترل متقاضیان غیرواقعی خارج شده است.
وضعیت آماری واحدهای بهره‌‌‌برداری‌شده در شهرکهای نواحی صنعتی بر حسب نوع صنعت (به تفکیک استان تا پایان خردادماه 1402) نشان می‌دهد که دسته‌‌‌های صنایع فلزی و شیمیایی با 25درصد و 21درصد از کل واحدها، فعال‌‌‌ترین صنایع در شهرکهای صنعتی را تشکیل می‌دهند و صنایع غذایی و آشامیدنی در رده سوم فعال‌‌‌ترین صنایع در شهرکهای نواحی روستایی قرار دارد.
