فرسودگی صنایع و چالش آلودگی‌های زیست‌محیطی
کاهش روند سرمایه‌گذاری در ایران، رخداد خطرناکی است که می‌تواند..
کاهش روند سرمایه‌گذاری در ایران، رخداد خطرناکی است که می‌تواند در کنار فرسودگی زیرساخت‌ها به‌خصوص زیرساخت حوزه صنعت، اقتصاد کشور را با تنگناهای جدی‌تری مواجه سازد.
تحریم کشور در چند دهه اخیر از یک طرف و در نتیجه کاهش شدید ارزش پول ملی طی چند دهه از سوی دیگر، کشور را برای نوسازی و بازسازی زیرساخت‌ها دچار بحران عمیق کرده است. مشکلات از بعد اقتصادی بیش از ابعاد دیگر قابل اندازه‌گیری است، اما ابعاد خطرناک فرسودگی صنایع مسئله محیط زیست و اثر آلودگی ناشی از آن بر حیات سرزمین است.
بسیاری از صنایع ایران فرسوده است. با این فرسودگی صنایع آلودگی‌های محیط زیستی نیز قاعدتاً بیشتر می‌شود. از طرفی برای اشتغال‌زایی دولت‌ها به سمت وابستگی بیشتر به منابع طبیعی حرکت می‌کنند. اگر امکان ورود تکنولوژی به کشور فراهم شود، می‌توان به بازسازی صنایع فرسوده و در نتیجه کاهش آلودگی و تخریب محیط زیست امیدوار بود.
توسعه و نگهداری زیرساخت‌های حیاتی از جمله سیستم‌های تامین آب، فاضلاب و برق، و سازوکارهایی که امکان ارتباطات و حمل‌ونقل را فراهم می‌کنند، برای برخورداری مردم از طیف وسیعی از حقوق اساسی و تضمین سلامت، تغذیه، امنیت و حمل‌ونقل ضروری است. اغلب، تحریم‌های یک‌جانبه کشورهای هدف را از خرید یا دستیابی به تجهیزات، قطعات یدکی، کمک‌های فنی یا سوخت مورد نیازشان بازمی‌دارد.
به همین دلیل از جمله حقوقی که در صورت فرسودگی یا تخریب زیرساخت‌های یک کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرد، حق سلامت، حق مسکن، حق آب و فاضلاب، حق زندگی، حق آموزش و آزادی رفت‌وآمد است. این تاثیر اغلب برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند زنان، کودکان، افراد مسن و افراد دارای معلولیت یا کسانی که بیماری‌های شدید یا مزمن دارند، بیشتر است.
آمارها نشان می‌دهد که سهم سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در سال ۸۵ نزدیک به ۶۰ درصد بوده، در حالی که این سهم در سال 1401 به حدود ۴۰ درصد رسیده و ۷۹ هزار میلیارد تومان حجم حقیقی انباشت سرمایه در ماشین‌آلات به ۵۰ درصد کاهش داشته است.
به این ترتیب، رشد سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در سال گذشته ۴/ ۶ درصد به ثبت رسیده و حجم حقیقی انباشت سرمایه در بخش ماشین‌آلات در سه فصل ابتدایی سال ۱۴۰۱ حدود ۳۱ هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است. این در حالی است که به‌واسطه ماشین‌آلات فرسوده هزینه‌های تولید، به مراتب افزایش یافته و میانگین عمر ماشین‌آلات معدنی و تجهیزات مصرفی در کشور به ۲۰ تا ۳۰ سال رسیده است. تنها در بخش معدن کشور حدود ۳۰ هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی وجود دارد که بیش از ۶۰ درصد آنها فرسوده است و با بهره‌وری پایین و مصرف سوخت بالا کار می‌کنند و بر اساس محاسبات، دست‌کم ۱۵ هزار دستگاه ماشین‌آلات جدید برای جایگزینی آنها و رفع نیاز کشور وجود دارد.
به‌عنوان نمونه، در حالی که در کشوری مانند ترکیه، سالانه حداقل دو میلیارد دلار صرف واردات انواع ماشین‌آلات در حوزه نساجی و پوشاک می‌شود، در کشور ما به‌طور متوسط حدود ۲۵۰ میلیون دلار در بخش ماشین‌آلات سرمایه‌گذاری شده که این میزان نسبت به استانداردهای جهانی بسیار پایین است. اگر قرار باشد چرخ اقتصاد بچرخد باید صنایع ایران نوسازی شوند. برای نوسازی صنایع و زیرساخت‌های آن نیاز به حجم انبوهی از سرمایه‌گذاری هستیم.
گرچه سرمایه‌گذاری نیازمند تعامل سازنده با دنیا و کاهش عوامل محدودکننده آن است. ایران در شرایط جدید منطقه‌ای و جهانی باید به سمت کاهش اصطکاک بیشتر با دنیا پیش برود تا رهاورد این شرایط نیز ورود سرمایه خارجی و تکنولوژی نوین برای ارتقای سطح و کیفیت صنعت در ایران باشد.
در نهایت کشور باید به سمت کاهش وابستگی اقتصاد خود به منابع حیاتی پیش برود. این اتفاق ممکن نیست مگر آنکه اقتصاد پایدار با تکنولوژی جدید خود را سازگار کند و صنایع مختلف ایران در این شرایط نیازمند بازسازی و نوسازی با کیفی‌ترین وضعیت ممکن است. اگر چنین روندی پیش نرود دیر یا زود منابع پایه و حیاتی و طبیعی ایران در چرخ فرسوده صنایع گیر کرده و عملاً تراژدی هدر‌رفت منابع طبیعی و حیاتی ایران گریبان کشور را خواهد گرفت و علاوه بر از دست دادن منابع، اقتصاد توان تامین تولید و ایجاد اشتغال را آرام‌آرام از دست می‌دهد و آنچه شایسته ایران و اقتصاد آن نیست به وجود می‌آید.
از دولت توقع می‌رود به فکر نوسازی صنایع با عنایت به رفع تحریم و مدیریت منابع حیاتی ایران در مصرف صنعتی خود باشد.
