صنایع ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی در کشور، در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی در تأمین منابع انرژی مواجه شده‌اند. این چالش‌ها نه تنها بهره‌وری صنایع را تحت تأثیر قرار داده، بلکه رقابت‌پذیری آن‌ها در بازارهای جهانی را نیز کاهش داده است. بر اساس تازه‌ترین آمار و گزارش‌های وزارت نیرو و شرکت ملی نفت ایران، بخش صنعت حدود ۴۰ درصد از مصرف برق و ۳۵ درصد از مصرف گاز کشور را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که رشد سالانه مصرف انرژی در بخش صنعت به طور متوسط ۵ درصد بوده، در حالی که عرضه انرژی تنها با رشد ۲ تا ۳ درصدی همراه است. این شکاف بین عرضه و تقاضا، بحران‌هایی مانند قطعی برق، کاهش فشار گاز و افزایش هزینه‌های انرژی را برای صنایع به همراه داشته است.
در سال ۱۴۰۲، ۱۲ درصد از واحدهای صنعتی کشور به دلیل قطعی برق و کمبود گاز، با کاهش تولید مواجه شدند. این موضوع نه تنها باعث کاهش تولید ناخالص داخلی شده، بلکه به از دست رفتن فرصت‌های صادراتی نیز منجر شده است. صنایع انرژی‌بر مانند فولاد و آلومینیوم، به تنهایی ۲۰ درصد از کل مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این صنایع به دلیل وابستگی شدید به انرژی، در صورت قطعی برق یا کاهش فشار گاز، با مشکلات جدی در فرآیند تولید مواجه می‌شوند. از سوی دیگر، شبکه‌های انتقال و توزیع برق ایران با ۱۵ درصد تلفات انرژی مواجه هستند که این رقم در مقایسه با استانداردهای جهانی (۵ تا ۷ درصد) بسیار بالا است. این تلفات نه تنها باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود، بلکه فشار بیشتری بر شبکه تحمیل می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین دلایل این بحران، فرسودگی زیرساخت‌های انتقال و توزیع انرژی است. شبکه‌های برق و گاز ایران به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری و نگهداری ناکافی، با مشکلات فنی متعددی روبرو هستند. این موضوع باعث افزایش تلفات انرژی و کاهش قابلیت اطمینان شبکه شده است. علاوه بر این، وابستگی شدید صنایع به سوخت‌های فسیلی نیز به عنوان یک چالش بزرگ مطرح است. بیش از ۹۰ درصد از انرژی مصرفی صنایع ایران از طریق سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود که این وابستگی، آسیب‌پذیری صنایع را در برابر نوسانات قیمت و تحریم‌ها افزایش داده است. نبود یک استراتژی جامع برای مدیریت عرضه و تقاضای انرژی نیز باعث شده تا صنایع در فصل‌های پیک مصرف با مشکلات جدی مواجه شوند.برای حل این چالش‌ها، نیازمند اجرای راه‌حل‌های جامع و بلندمدت هستیم. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از اصلی‌ترین راهکارهاست. ایران با داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، پتانسیل بالایی برای توسعه انرژی خورشیدی دارد. بر اساس برآوردها، پتانسیل کشور در حوزه انرژی خورشیدی به تنهایی بیش از ۱۰۰ هزار مگاوات است. سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند سهم انرژی‌های پاک را در سبد انرژی صنایع افزایش دهد و وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. همچنین، نوسازی شبکه‌های انتقال و توزیع انرژی نیز به عنوان یک راهکار کلیدی مطرح است. کاهش تلفات انرژی از طریق نوسازی این شبکه‌ها، می‌تواند به بهبود عرضه انرژی کمک کند. این اقدام نیازمند سرمایه‌گذاری سالانه حدود ۲ میلیارد دلار است.
بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز به عنوان یک راهکار مؤثر مطرح است. صنایع می‌توانند با استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف و اجرای پروژه‌های بهره‌وری انرژی، مصرف خود را تا ۲۰ درصد کاهش دهند. این اقدام نه تنها هزینه‌های انرژی را کاهش می‌دهد، بلکه فشار بر شبکه را نیز کم می‌کند. علاوه بر این، تشویق سرمایه‌گذاری خصوصی و خارجی در پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و نوسازی زیرساخت‌ها، می‌تواند به کاهش فشار مالی بر دولت کمک کند. دولت با اجرای سیاست‌هایی مانند تعرفه‌گذاری هدفمند و معافیت‌های مالیاتی برای پروژه‌های انرژی پاک، تلاش کرده تا زمینه را برای توسعه این بخش فراهم کند. از سوی دیگر، صنایع نیز می‌توانند با مشارکت در پروژه‌های مشترک و استفاده از فناوری‌های نوین، سهم خود را در کاهش مصرف انرژی ایفا کنند.
در نهایت، تأمین انرژی پایدار برای صنایع ایران نیازمند تحول در زیرساخت‌ها، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف است. با اجرای این راهکارها، می‌توان چالش‌های فعلی را کاهش داده و به صنایع ایران کمک کرد تا در مسیر رشد پایدار و رقابت‌پذیری جهانی گام بردارند. در این مسیر، همکاری بین دولت، بخش خصوصی و صنایع، کلید موفقیت خواهد بود. تنها با اجرای سیاست‌های بلندمدت و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توان آینده‌ای روشن برای صنایع ایران و اقتصاد کشور ترسیم کرد.
