صنایع معدنی ایران طی سال‌های اخیر، با وجود چالش‌های متعدد داخلی و بین‌المللی، توانسته‌اند دستاوردهای قابل توجهی در زمینه توسعه ظرفیت‌ها، فناوری‌های نوین و گسترش بازارهای صادراتی کسب کنند. بر اساس آخرین گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، رشد بخش معدن و صنایع معدنی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل، ۷.۵ درصد بوده که بالاتر از متوسط رشد اقتصادی کشور ارزیابی می‌شود.
رشد چشمگیر در استخراج و تولید
یکی از مهم‌ترین دستاوردها، افزایش ظرفیت استخراج مواد معدنی است. طبق آمار رسمی، میزان استخراج سنگ‌آهن کشور به بیش از ۱۰۵ میلیون تن در سال رسیده است و استخراج مس نیز با ثبت رکورد جدیدی به حدود ۳۶۰ هزار تن نزدیک شده است. همچنین تولید فولاد خام ایران در سال گذشته از مرز ۳۰ میلیون تن عبور کرد و کشور را در رتبه دهم جهانی تولیدکنندگان فولاد قرار داد.
در حوزه طلا نیز با افتتاح معادن جدیدی همچون طلای زرشوران ۲، ظرفیت تولید شمش طلا به بیش از ۱۵ تن در سال افزایش یافته و ایران در مسیر تبدیل شدن به یکی از تولیدکنندگان مهم منطقه قرار گرفته است.
توسعه فناوری و بومی‌سازی تجهیزات
یکی دیگر از دستاوردهای مهم صنایع معدنی، حرکت به سوی بومی‌سازی فناوری‌های پیشرفته است. شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی موفق شده‌اند بخش قابل توجهی از نیاز معادن به تجهیزات حفاری، ماشین‌آلات فرآوری و سیستم‌های کنترلی را در داخل کشور تولید کنند. پروژه‌هایی چون طراحی و ساخت مگنت‌های صنعتی، سیستم‌های جداسازی مواد معدنی و بیل‌های هیدرولیکی بومی، نمونه‌هایی از این موفقیت‌هاست.
برنامه‌های توسعه هوشمندسازی معادن، نظیر راه‌اندازی سامانه‌های پایش لحظه‌ای ایمنی و تولید، نیز در برخی معادن بزرگ مانند چادرملو و گل‌گهر اجرایی شده است.
گسترش بازارهای صادراتی
صادرات محصولات معدنی ایران طی سال ۱۴۰۲ به حدود ۱۲ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل افزایش چشمگیری داشته است. کشورهای چین، هند، ترکیه و برخی کشورهای اروپایی، مهم‌ترین مقاصد صادراتی محصولات معدنی ایران به ویژه فولاد، سنگ‌آهن، مس و آلومینیوم بودند.
با تکمیل زنجیره ارزش و راه‌اندازی واحدهای فرآوری جدید، سهم صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا نیز روندی افزایشی یافته است. به عنوان مثال، صادرات شمش فولاد و کنسانتره مس نسبت به سال گذشته به ترتیب ۱۵ درصد و ۲۰ درصد رشد داشته‌اند.
در مجموع، دستاوردهای صنایع معدنی ایران نشان می‌دهد که این بخش با وجود مشکلاتی مانند کمبود ماشین‌آلات نوین، محدودیت‌های مالی و تحریم‌های بین‌المللی، توانسته به مسیر توسعه ادامه دهد. با تداوم حمایت‌های دولتی، افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و توسعه زیرساخت‌های صادراتی، پیش‌بینی می‌شود صنایع معدنی نقش پررنگ‌تری در آینده اقتصادی کشور ایفا کنند.
