لیتیوم، به دلیل خواص منحصربه‌فرد مانند وزن سبک و چگالی انرژی بالا، به ستون فقرات فناوری‌های پاک تبدیل شده است. در سال 2025، این فلز در صنایع خودروسازی، الکترونیک، و ذخیره‌سازی انرژی نقشی کلیدی دارد، اما بازار آن با نوسانات قیمتی و چالش‌های عرضه مواجه است.
تحولات جهانی
بازار جهانی لیتیوم در سال 2024 ارزشی حدود 37.4 میلیارد دلار داشت و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2033 با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 17.9 درصد به 164.8 میلیارد دلار برسد. این رشد عمدتاً به دلیل افزایش تقاضا برای باتری‌های لیتیوم-یون در خودروهای برقی(EV) و ذخیره‌سازی انرژی تجدیدپذیر است. در سال 2023، 14 میلیون خودروی برقی فروخته شد و انتظار می‌رود تقاضای لیتیوم تا سال 2030، 3.5 برابر شود. شرکت‌هایی مانند Albemarle و SQM با پروژه‌های نوآورانه، مانند تولید لیتیوم بدون آب در شیلی، پایداری را بهبود بخشیده‌اند. فناوری‌های جدید، از جمله باتری‌های حالت جامد و آندهای سیلیکونی، چگالی انرژی را 30-40 درصد افزایش داده‌اند، اما تجاری‌سازی آن‌ها تا سال 2027 با تأخیر مواجه است. با این حال، مازاد عرضه در سال 2024 قیمت لیتیوم کربنات را به 8700 دلار در تن در اروپا کاهش داد، که 41 درصد افت را نشان می‌دهد. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند تا سال 2026 به دلیل رشد تقاضای ذخیره‌سازی انرژی، بازار به کسری عرضه برسد.
وضعیت ایران
ایران با ذخیره 8.5 میلیون تن لیتیوم، رتبه چهارم جهانی را دارد و می‌تواند به هاب تولید باتری تبدیل شود. اکتشافات اخیر در همدان و همکاری با روسیه برای استخراج در کویرهای نمکی، مانند مجتمع پتاس خور، نویدبخش تولید لیتیوم سبز با هزینه کم است. شرکت‌هایی مانند فاران انرژی در نمایشگاه‌های نانو و میکرو، تولید باتری‌های لیتیوم-یون را آغاز کرده‌اند. با این حال، تحریم‌ها، کمبود فناوری پیشرفته، و نبود زیرساخت‌های کافی، توسعه را کند کرده‌اند. وابستگی به صادرات خام و قاچاق کنسانتره نیز چالش‌هایی جدی ایجاد کرده است.
جهان به سمت باتری‌های پایدارتر، مانند باتری‌های سدیم-یون که نیازی به لیتیوم ندارند، حرکت می‌کند، اما لیتیوم تا سال 2040 غالب خواهد ماند. سرمایه‌گذاری‌های کلان، مانند 2.26 میلیارد دلار وام به Lithium Americas برای پروژه Thacker Pass، تولید را تقویت می‌کند. در ایران، توسعه زیرساخت‌های استخراج، مانند روش‌های تبخیری، و همکاری با شرکت‌های جهانی مانند تسلا می‌تواند جایگاه کشور را ارتقا دهد. با این حال، چالش‌های زیست‌محیطی، مانند مصرف آب در استخراج، و تنش‌های ژئوپلیتیکی، مانند محدودیت‌های صادراتی چین، آینده را پیچیده کرده‌اند. سرمایه‌گذاری 116 میلیارد دلاری تا سال 2030 برای رفع کسری عرضه ضروری است.
