نوآوری‌های آبی؛ انقلاب در صرفه‌جویی آب

بحران آب، با تأثیر بر 2.4 میلیارد نفر در مناطق کم‌آب، صرفه‌جویی در مصرف آب را به ضرورتی جهانی تبدیل کرده است. بر اساس گزارش سازمان ملل در سال 2024، تا سال 2025 بیش از نیمی از جمعیت جهان با کمبود آب جدی مواجه خواهند شد. در این راستا، نوآوری‌های فناوری در صرفه‌جویی آب در سال‌های 2024 و 2025 پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند. بازار جهانی فناوری‌های مدیریت آب با ارزش 298.3 میلیارد دلار در 2023، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2032 به 558.3 میلیارد دلار برسد.
یکی از برجسته‌ترین دستاوردها، توسعه سیستم‌های تصفیه غیرمتمرکز است. استارتاپ‌هایی مانند Aqus با فیلترهای غشایی 0.1 میکرونی (Aqusafe) در سال 2024، امکان تصفیه آب غیرشرب را در خانه‌ها و مناطق دورافتاده فراهم کردند، که تا 50% در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کند. همچنین، فناوری‌های بازچرخانی آب خاکستری، مانند سیستم‌های شرکت Hydraloop، تا 70% فاضلاب خانگی را برای استفاده مجدد در شست‌وشو یا آبیاری بازیافت می‌کنند، کاهش 45% در مصرف آب خانگی را به دنبال داشته است.
در کشاورزی، که 70% آب شیرین جهان را مصرف می‌کند، سیستم‌های آبیاری هوشمند تحول ایجاد کرده‌اند. مخترع ایرانی، دانیال اعلمی‌دوست، با «شناور تنظیم‌شونده» در سال 2024، تا 40% در مصرف آب کشاورزی صرفه‌جویی کرد. حسگرهای هوشمند، مانند محصولات استارتاپ ایرانی Waterplan، نشت آب را در زمان واقعی شناسایی کرده و تا 20% هدررفت را در محیط‌های صنعتی کاهش داده‌اند. این فناوری‌ها با نرم‌افزارهای ابری، داده‌های مصرف را تحلیل کرده و الگوهای بهینه ارائه می‌دهند.
در ایران، با میانگین مصرف روزانه 204 لیتر آب به ازای هر نفر (بالاتر از میانگین جهانی 150 لیتر)، نوآوری‌ها محدود اما رو به رشدند. دستگاه «آب مقطرگیری بدون پرت» توسط محققان ایرانی در سال 2024، هدررفت آب در فرآیندهای صنعتی را تا 30% کاهش داد. با این حال، چالش‌هایی مانند زیرساخت‌های فرسوده (25% هدررفت در شبکه توزیع) و کمبود سرمایه‌گذاری مانع پیشرفت هستند. محسن اردکانی مدیرعامل آبفای تهران، اعلام کرد که خشکسالی پنج‌ساله و کاهش 140 میلی‌متری بارندگی، نیاز به فناوری‌های صرفه‌جویی را حیاتی کرده است.
جهان نیز با چالش‌های مشابهی مواجه است. هزینه‌های بالای فناوری‌های پیشرفته، مانند اسمز معکوس (RO)، و کمبود زیرساخت در کشورهای در حال توسعه، پذیرش را کُند کرده است. گزارش UNEP در سال 2024 نشان می‌دهد که 80% فاضلاب جهانی بدون تصفیه رها می‌شود، که نیاز به سیستم‌های ارزان‌تر را برجسته می‌کند. برای پیشرفت، ایران باید روی توسعه فناوری‌های بومی، مانند حسگرهای نشت‌یاب، و همکاری با استارتاپ‌های جهانی سرمایه‌گذاری کند. این نوآوری‌ها، با فرهنگ‌سازی و اصلاح تعرفه‌ها، می‌توانند مصرف آب را تا 30% کاهش دهند و بحران آب را مهار کنند.