صنایع و معادن: زنجیره تامین مواد اولیه صنعت ایران در 2025 زیر بار تحریمها و تورم خم شده است. آیا این حلقههای حیاتی اقتصاد دوام میآورند؟ چالشهای تامین مواد اولیه برای بخش صنعت در ایران، به یکی از بزرگترین موانع رشد اقتصادی در سال 2025 تبدیل شده است. گزارش Clingendael نشان میدهد که تحریمها، همراه با تورم بالا و نوسانات ارزی، دسترسی به مواد کلیدی را تا 35درصد کاهش دادهاند. این بحران، صنایع از فولاد و پتروشیمی تا خودروسازی و معدن را در تنگنا قرار داده و چشمانداز توسعه را تاریک کرده است.
پشت صحنه بحران: تحریمها و تورم
تحریمهای بینالمللی، زنجیره تامین را مختل کردهاند. گزارش OECD تأکید میکند که ایران با رتبه 39 در تولید صنعتی (23 میلیارد دلار در 2008)، اکنون با کاهش 30درصد واردات مواد خام مواجه است. نوسانات ارزی، با نرخ 66هزار تومانی دلار (بانک مرکزی، 1403)، هزینههای وارداتی را دو برابر کرده است. گزارش Argus Media از کمبود بنزین در ایران خبر میدهد، که مصرف روزانه 780هزار بشکه را به واردات وابسته کرده است. این ناترازی، تولید را در پالایشگاهها 20درصد کاهش داده است.
صنایع تحت تأثیر
صنعت فولاد، با تولید 30 میلیون تن در 2024، تحت فشار است. گزارش ECHEMI نشان میدهد تنشهای اسرائیل و ایران، زنجیره تامین مواد خام را مختل کرده و قیمتها را 25درصد افزایش داده است. در پتروشیمی، کمبود مواد اولیه وارداتی، تولید را 15درصد کم کرده است. گزارشIran Focus از کاهش درصدواردات کالاهای اساسی خبر میدهد، که صنایع را به رکود کشانده است.
راهکارهای جهانی: درسهای از پیشگامان
کشورهای پیشرفته با فناوریهای نوین، زنجیره تامین را مقاوم کردهاند. آلمان با سیستمهای AI، هدررفت مواد را 20درصد کاهش داده است. سنگاپور با مدل چهارشاخه آب، وابستگی به واردات را 40درصدکم کرده است. این الگوها، برای ایران که با کسری 25هزار مگاواتی برق مواجه است الهامبخش است.
چشمانداز: تحول یا افول؟
بدون رفع تحریمها، تا سال 2030 تامین مواد اولیه 40درصد کاهش مییابد. اما با سرمایهگذاری در بومیسازی و انرژیهای تجدیدپذیر، ایران میتواند زنجیره را تقویت کند. گزارش Gartner پیشنهاد میکند تنوع تامینکنندگان و دیجیتالسازی، ریسکها را 30درصد کم میکند. آینده صنایع ایران در گروی سیاستگذاری هوشمند است.
