تصویر کلی ریگلاتورجهانی خودرو در سال ۲۰۲۵
صنایع و معادن: گلاتور جهانی خودرو در ۲۰۲۵ با دو نیرو شکل گرفت: کُندشدن شتاب برخی بازارهای برقی و در عینحال ادامه رشد فروش ایوی در بیرون از سه قطب اصلی، و اوجگیری سیاستهای تحریمی و تجاری که زنجیره تامین را پرهزینه کرده است.
برای ایران، آینده صنعت خودرو و قطعهسازی به سه محور گره خورده است: ظرفیت تولید واقعی و امکان صادرات منطقهای، همسویی با موج برقسازی و نرمافزار، و مدیریت ریسکهای تحریم و پرداخت. دادههای داخلی از تولید بالای یک میلیون دستگاه در سالهای اخیر حکایت دارد، اما اخبار تازه درباره تحریمها و سختگیریهای حمل و پرداخت، نقشه حرکت را پرپیچوخم کرده است.
عددها چه میگویند
گزارشهای خبری از تولید حدود ۱.۳۳۵ میلیون دستگاه در سال منتهی به مارس ۲۰۲۴ و ماندن ایران در جمع ۱۶ تولیدکننده بزرگ خبر میدهند. در یازدهماهه منتهی به فوریه ۲۰۲۵ نیز خروجی سه خودروساز اصلی نزدیک ۸۹۶ هزار دستگاه ثبت شد؛ با نوسانهای جزئی نسبت به سال قبل. شرکتهای بزرگ از بهبود جزئی تولید ۲۰۲۵ نیز خبر دادهاند. این اعداد نشان میدهد ظرفیت صنعتی وجود دارد، اما بهرهبرداری آن زیر سایه ریسک انرژی و تامین باقی است.
بازارهای نزدیک
محور صادرات برای ایران، همسایگان و اوراسیا است. دادههای تجاری از رشد مبادلات با روسیه در ۲۰۲۵ و برنامه خودروسازان برای تقویت صادرات خبر میدهد؛ در قطعهسازی نیز جهش چندبرابری صادرات به روسیه از ۲۰۲۲ گزارش شده است. این پنجره زمانی پایدار میماند که استاندارد کیفیت، خدمات پس از فروش و تامین قطعه با زمانتحویل قابل پیشبینی همراه شود.
موج برقی
بهروزترین گزارش آژانس بینالمللی انرژی میگوید فروش ایوی در مناطق خارج از سه بازار اصلی در ۲۰۲۵ بیش از ۳۰ درصد رشد میکند و سهم آن به حدود ۶ درصد میرسد؛ مسیری که به جای «جایگزینی کامل»، از مدلهای هیبرید، ناوگان سبک برقی و زیرساخت شارژ آغاز میشود. برای رقابت، ایران باید نرمافزار خودرو، سامانههای کمکی و زنجیره باتری و قطعات قدرت را در مقیاس صنعتی بومی کند.
ریسکهای سخت
اسنپبک تحریمهای اتحادیه اروپا در سپتامبر ۲۰۲۵ و راهنماهای تحریمی اوفک در بهار ۲۰۲۵، ریسک حمل، بیمه و پرداخت را بالا برده است. پیامد مستقیم برای صنعت خودرو و قطعه، طولانی شدن تامین ماشینابزار، الکترونیک خودرویی و مواد ویژه و افزایش هزینه مبادله است؛ بنابراین سبد چندمبدا، قرارداد تحویلجایگزین و بیمه ریسک سیاسی باید جزئی از معاملات شود.
معادله داخلی و ریگلاتور جهانی
چالش انرژی و نوسان تولید برق، گلوگاه پیادهسازی خطوط نو و پایداری تولید است؛ هر ناپایداری در برق و گاز، زمانتحویل خودرو و قطعه را به هم میزند و اعتبار برند را تهدید میکند. همزمان، واردات هدفمند برای رقابتپذیری و کاهش قیمت در ۲۰۲۴ کلید خورد که فشار به بهرهوری داخلی را بالا برده است. نسخه عملی برای آینده، «پیمان انرژی بلندمدت برای خطوط بدنه و رنگ»، «شبکه تامین نرمافزار و ایسییو با استاندارد امنیت سایبری»، و «پیوند صادرات با خدمات پس از فروش منطقهای» است.
